Sennik - ikara
Motyw Ikara interesuje człowieka już od wieków. Pojawiają się wśród autorów różne interpretacje zachowania młodzieńca. Z jednej strony postąpił nierozważnie, z drugiej zaś kierował się swoimi marzeniami. Motyw ten był na tyle popularny, że pojawił się zarówno w literaturze, jak i sztuce. Jednym z utworów, odwołującym się do motywu Ikara jest „Ikar” Stanisława Grochowiaka. Warto wspomnieć już na wstępie, że utwór ten opiera się dość oryginalnym nurcie, jakim jest turpizm. Przedstawia on elementy choroby, brzydoty, śmierci, kalectwa, zniszczenia oraz starości, które dotyczą nie tylko ludzi, ale również przedmiotów. Istotny dla poetów był bunt przeciw wartościom estetycznym, które fałszowały rzeczywistość. Stanisław Grochowiak również sprzeciwiał się tradycyjnej wizji piękna. Jego wiersz odwołuje się do realistycznego obrazu Pietera Breughela – Upadek Ikara. Pomimo, iż „Ikar” opiera się na turpizmie, obraz do którego się odwołuje wydaje się być piękny i zupełnie inny. Ukazuje na pierwszym planie postacie, które zajmują się prostymi czynnościami, tj. pilnowanie owiec, oranie pola, łowienie ryb. Wszystko wygląda jak sielanka, dopiero jednak, gdy przyjrzymy się dokładniej, naszym oczom ukażą się nogi i ręka, wystające z wody. To właśnie tam Ikar tonie. W utworze zauważamy, że nikt tak naprawdę nie przejął się tą tragedią, każdy zajmuje się swoimi własnymi sprawami - nawet kupcy na statku, obok których tonie nieszczęśnik. Posiada on, zatem bardzo smutne przesłanie, a mianowicie, że nieszczęście jednostki jest mało znaczące na tle codzienności innych osób. W świecie nie ma miejsca na dramaty młodych i lekkomyślnych marzycieli. Warto zwrócić uwagę, że to właśnie codzienne obowiązki, sprawy ludzi pojawiają się na pierwszym miejscu utworu. Ikar natomiast umieszczony został daleko, w tle i nie byłby może zauważony, gdyby nie tytuł utworu. Utwór pokazuje także, że świat się nie zatrzymuje, nawet w wyniku śmierci danej osoby, biegnie dalej, jakby to nie miało żadnego znaczenia. Utwór może stanowić także przestrogę dla marzycieli, podchodzących bardzo nie realnie do świata, życia. Również kolorystyka, symbolika podkreślają toczącą się tragedie. W pobliżu Ikara kolory są ciemniejsze, statek w oddali wiąże się z przemijaniem, zachód dnia z końcem dnia, w tej konkretnej sytuacji również z końcem życia Ikara. Osoby, zajęte własnymi sprawami są ukazane w jasnych, pogodnych barwach, przedstawiających spokój i pogodę ducha ludzi, którzy nie spostrzegli śmierci chłopaka. Kompozycja jest dynamiczna i otwarta. Zauważamy wołanie o porzucenie własnych spraw i spostrzeżenie śmierci chłopca, można spojrzeć na to również tak, że chłopiec w wyniku swojej tragedii liczył na pomoc, na wzbudzenie przerażenia w widzach, jakiegokolwiek zainteresowania. Ukazuje to tragizm obojętności ludzkiej. Po tytule, jak i części wiersza zauważamy, że istnieje prawo i obowiązek, aby krzyknąć i ukazać ludziom tragedie, dziejącą się wokół nich. Druga część utworu ukazuje już jednak, że ludzie posiadają swoje życie, prace w wyniku czego „przygoda Ikara nie jest ich przygodą”. Autor spostrzega, że każdy ma swoje zadania, którymi powinien się zajmować. Ukazuje też, że ludzie są za bardzo zajęci swoimi sprawami, aby spostrzec jeszcze ludzką krzywdę. Tadeusz Różewicz nawołuje jednak, aby być bardziej otwartym na innych ludzi i ich krzywdy, zatrzymać się czasem i zwrócić uwagę, czy ktoś nie potrzebuje pomocy. Zauważamy dodatkowo zmianę postawy autora, pierw odczuwał prawo i obowiązek, aby otwierać oczy na ludzki dramat, obecnie nie do końca wie, w jaki sposób to powinno wyglądać, przekazuje jednak, że „oracz powinien orać ziemię”, „pasterz pilnować trzody”. Kolejnym utworem, nawiązującym do tragedii Ikara jest utwór Zbigniewa Hubera „Dedal i Ikar”. Ikar, zgodnie mitologią grecką stanowi symbol marzeń, tęsknoty, dążenia do celu, lekkomyślności, nieposłuszeństwa. Dedal natomiast dalekowzroczności oraz rozwagi. W utworze został ukazany dialog pomiędzy ojcem i synem, w którym pojawiają się wskazówki odnośnie lotu nad morzem. Są one niezbędne, aby Ikar poradził podczas lotu. Utwór ukazuje, że brak realności spostrzegania świata, kończy się tragicznie dla marzyciela. Przesłaniem utworu jest, aby spostrzegać piękno znajdujące się w małych prawdziwych przedmiotach, będzie to znacznie lepsze, niż przyczepianie nie prawdziwych skrzydeł. Niektóre z marzeń są bardzo odlegle i nie możliwe do zrealizowania, konieczne jest realne spojrzenie na te sytuacje. Tematyka Ikara inspirowała także malarzy. Jednym z nich był wymieniony już Peter Breughel. Wśród innych wyróżnić można Marca Chagalla oraz Herberta Jamesa Drapera. W obrazie Upadek Ikara – Marc Chagall przedstawił własną wersje mitu o Dedalu i Ikarze. Przedstawia moment upadku Ikara, znajdującego się w centrum obrazu. Po jego lewej stronie znajduje się słońce, niedaleko pojawia się ptak. Poniżej zauważyć można wiejskie chaty, zwierzęta hodowlane, ludzi, obserwujących wydarzenie. Niektóre osoby znajdują się na dachu i wznoszą swoje ręce do góry. Kolorystyka obrazu jest jasna, pastelowa. Dzięki temu sprawia wrażenie jasnego, słonecznego dnia. Jest to ważne odwołanie do mitu, bowiem to właśnie słońce roztopiło wosk Ikara i przyczyniło się do jego upadku. Droga została ukazana w kolorach bardziej intensywnych, odcieniach czerwieni. Domu oraz wieś są już ukazane w ciemniejszych barwach. Upadek Ikara jest wydarzeniem niepospolitym na wsi, niepokoi mieszkańców, są oni zdziwieni, przerażeni. Obraz ukazuje marzycielstwo oraz nierozwagę Ikara, który pomimo wskazówek ojca postanowił wzbić się w niebo zbyt wysoko, poprzez co zginął. Idealizm ukazany został w jasnych barwach, realizm natomiast w ciemnych. Warto zwrócić uwagę, że według autora pomimo, iż Ikar postąpił nie rozważnie to jednak udało mu się zrealizować marzenie, co było bardzo wartościowe. Do Ikara odyluje się także Herbert James Draper w utworze „Lament nad Ikarem”. Przedstawił on na swoim obrazie upadek Ikara w ostatecznym już momencie. Nieżyjący chłopiec znajduje się wokół pięknych nimf. Kolorystyka obrazu, pomimo jego tragiczności sytuacyjnej jest jasna i ciepła, buduje atmosferę spokoju. Ikar został ukazany w taki sposób, że bardziej kojarzy się ze śpiącym mężczyzną, niż nie żyjącym. Skrzydła ukazują także symbol utraconej wolności, o którą wałczył. Ikarem inspirowało się wielu autorów, zarówno w literaturze, jak i sztuce. Ikar z jednej strony był wychwalany, pomimo swojej nierozwagi, z drugiej strony zaś wyśmiewany. Wiele zależy od podejścia autora, jego postawy w życiu. Ikara traktuje się jako jednostkę – symbol marzeń i nie rozwagi. Z jednej strony zginął przez swoją nie rozwagę i chęć zrealizowania marzeń, nieposłuszeństwo, z drugiej zaś spełnił swoje marzenia, poprzez co mógł być szczęśliwy. Ikar we śnie to marzenia – uważaj jak je spełniasz, bądź rozsądny.
